HƯỚNG DẪN SƠ CỨU

Bài này mang tính chất nguyên tắc: tức là nắm vững những kiến thức của bài này thì gặp tình huống tai nạn/ bệnh tật nào bạn cũng có khả năng xử trí nhanh, hiệu quả.

1. Tiếp cận hiện trường
   
   Đảm bảo an toàn cho bản thân người cứu hộ là ưu tiên hàng đầu trong sơ cứu. Nhiều trường hợp người cứu hộ bị thiệt mạng do nôn nóng cứu nạn nhân rồi lơ là sự nguy hiểm của môi trường xung quanh. Điển hình là vụ điện giật gây chết 3 người ở Bình Dương năm 2023 [1] (Thấy nạn nhân bị điện giật khi đang quét sân thì 3 người thân ở trong nhà đều chạy ra cứu. Kết quả, nạn nhân chỉ bị thương nhẹ, còn 3 người ra cứu đều bị thiệt mạng).
   
   Để sáng suốt nhận diện được hết những nguy hiểm của môi trường xung quanh thì người cứu hộ phải bình tỉnh. Cách giữ bình tỉnh nhanh nhất là hít thở sâu vài hơi. La to lên để mọi người xung quanh nghe thấy và đến phụ cũng là 1 cách lấy lại bình tỉnh hiệu quả.
   
   Tận dụng hết tất cả những giác quan để đánh giá sự nguy hiểm của hiện trường. Ví dụ như trong 1 vụ tai nạn giao thông, dùng thị giác bạn có thể nhìn thấy xe chạy ngược chiều đến (để không băng qua đường ẩu tả), dùng khứu giác bạn có thể ngửi thấy mùi xăng dầu (nguy cơ cháy nổ), mùi tanh của máu (nguy cơ lây nhiễm), dùng thính giác bạn có thể nghe tiếng động cơ bị/ gây tai nạn còn đang nổ…
   
   Nếu được, bạn nên tiếp cận nạn nhân từ phía trực diện (mặt đối mặt). Không nên tiếp cận từ phía sau hoặc bên hông (vì có thể khiến cho nạn nhân bị giật mình hoặc khiến nạn nhân phải cử động đầu để giao tiếp với bạn – nguy hiểm nếu họ bị chấn thương cột sống cổ).
   
2. Đánh giá tỉnh
   
   Vừa vỗ vai vừa gọi to nạn nhân (nên gọi tên họ, nếu bạn biết tên). Nếu nạn nhân không mở mắt, không cử động, không phát ra âm thanh thì kết luận họ bất tỉnh. Khi nạn nhân bất tỉnh, bạn nên la to lên để mọi người xung quanh nghe thấy, đồng thời phải gọi 115 ngay.
   
   Nếu nạn nhân còn tỉnh và còn nói được thì hãy hỏi họ bị vấn đề gì, họ có cần giúp đỡ gì không.
   
   Nếu nạn nhân còn tỉnh nhưng không nói được (ví dụ như trẻ con chưa biết nói, người bị đột quỵ không nói được, người còn tỉnh nhưng sắp ngất, người bị dị vật đường thở nặng…), bạn có thể sử dụng câu hỏi có – không để xác định vấn đề, khám cơ thể nạn nhân để tìm chấn thương hoặc tìm thông tin y tế có trên người nạn nhân.
   
   Nếu nạn nhân bất tỉnh, bạn phải gọi 115 và đánh giá xem họ còn thở hay không ngay lập tức.
   
3. Gọi giúp đỡ
   
   Bạn có thể gọi giúp đỡ ngay cả trước khi tiếp cận hiện trường và đánh giá tỉnh của nạn nhân. Nhất là khi bạn bị mất bình tỉnh và trực giác mách bảo bạn rằng “tình huống này là nặng”!
   
   Nên la to lên để mọi người nghe thấy. Gọi người xung quanh giúp đỡ mang lại 2 lợi ích lớn: giúp bạn giữ bình tỉnh (như đã nói ở trên) và chia sẻ trách nhiệm chăm sóc cho nạn nhân.
   
   Nếu bạn không biết phải sơ cứu như thế nào hoặc phải làm gì để giúp nạn nhân thì hãy gọi 115. Thường thì nạn nhân nằm yên bất động hoặc chảy máu nhiều là nguy hiểm rồi đó, nên gọi 115 ngay!
   
   Khi gọi 115, bạn cần cung cấp rõ ràng 2 thông tin: số điện thoại của bạn và địa chỉ hiện trường. Bật loa ngoài điện thoại để mọi người xung quanh nghe thấy và để tay bạn được rảnh (để sơ cứu cho nạn nhân khi có hướng dẫn từ phía 115). Khi có hiệu lệnh cúp máy hả cúp.
   
4. Đánh giá thở
   
   Đánh giá thở khi nạn nhân bất tỉnh. Bộc lộ ngực và bụng nạn nhân để xem ngực và bụng có còn di động nhấp nhô lên xuống hay không, nếu còn di động là còn thở. Thở ngáp (hít vào kéo dài, lúc thở lúc ngưng) cũng được xem như là ngưng thở. Co giật cũng là 1 dấu hiệu báo bạn rằng nạn nhân sắp ngưng thở. Cho nên, sau khi nạn nhân hết co giật, bạn phải kiểm tra lại thở của nạn nhân ngay.
   
   Quá trình đánh giá thở không nên tốn quá 10 giây (nghiên cứu cho thấy nếu nạn nhân ngưng thở, cứ mỗi phút can thiệp chậm là sự sống tuột xuống 10%, nên bạn phải đánh giá nhanh). Nhưng đánh giá thở cũng không được ít hơn 5 giây (vì có nhiều người thở chậm, chưa đánh giá đủ 5 giây khiến bạn kết luận sai rằng họ không thở!).
   
   Nếu nạn nhân không có nguy cơ chấn thương cột sống cổ (mình sẽ bàn về vấn đề này trong 1 bài khác) thì bạn nên vừa khai thông đường thở cho nạn nhân (vì nạn nhân bất tỉnh thường bị thụt lưỡi vào trong đường thở) bằng động tác ngửa đầu, nâng cằm, vừa kiểm tra thở.
   
   Nếu nạn nhân không thở hoặc thở ngáp hoặc sau co giật bị ngưng thở thì bạn phải ép tim thổi ngạt ngay. Nếu nạn nhân còn thở thì đặt họ về tư thế hồi phục (và tiếp tục theo dõi thở).
   

Tài liệu:

1. Mưa dông làm đứt dây dẫn điện, 3 người bị giật tử vong ở Bình Dương. April 4, 2023. Accessed July 14, 2025. https://laodong.vn/xa-hoi/mua-dong-lam-dut-day-dan-dien-3-nguoi-bi-giat-tu-vong-o-binh-duong-1175727.ldo